احتمالاً كلمه‌ي بواسير، بسيار به گوش‌تان خورده است. اين كلمه بسياري از افراد را به ياد مشكلات جسمي پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌‌هايشان در سنين پيري مي‌اندازد، اما بر خلاف تصور عموم اين بيماري از سنين جواني شروع مي‌شود. اين اختلال خاموش ممكن است بدون بروز نشانه‌هاي واضحي در بدن فرد به وجود آيد و حتي در صورت ظهور علايم نيز به دليل جواني و بي‌توجهي فرد به آن‌ها، سال‌ها از نظر فرد مخفي بماند.
در واقع ديواره‌ها‌ي دروني چهار سانتي‌متر انتهايي روده‌ي بزرگ به دليل داشتن خاصيت ارتجاعي و عملكرد دريچه‌اي آن از عروقي بالشتكي با ديواره‌هاي حساس تشكيل شده است كه بواسير نام دارند. در صورتي‌كه توانايي اين عروق براي گردش خون و بازگشت آن به قلب كم شود يا از طرفي به علت فشار مضاعف وارده بر ناحيه‌ي مقعد از توان عضلاني اين ناحيه براي كمك‌رساني به سيستم گردش خون ناحيه‌ي مقعدي كاسته گردد، شاهد به وجود آمدن بيماري بواسير خواهيم بود.
بيماري بواسير با نام علمي هموروئيد به صورت تورم و التهاب مويرگ‌هاي موجود در خروجي دستگاه گوارش يعني مقعد بروز مي‌كند. مويرگ‌هاي بخش ‌انتهايي دستگاه گوارش كه موظف به مراقبت از كانال مقعد هستند، در هنگام دفع مدفوع خشك دچار كشش و ملتهب خواهند شد. كشيدگي ديواره‌ي سياهرگ‌ها با كاهش توان انقباضي مانع پمپاژ خون به سمت نواحي بالاتر و بازگشت آن به قلب مي‌شوند. تجمع خون درون رگ‌ها منجر به ظاهر واريسي و تحريك‌پذير آن‌ها مي‌گردد به صورتي‌كه با كوچك‌ترين خراشي خونريزي مي‌كنند.
يبوست‌هاي مزمن به صورت دفع ناكامل مدفوع و چند روز در ميان با ايجاد فشار در عضلات دريچه‌اي ناحيه‌ي مقعد باعث اختلال در حركت ياري‌دهنده ماهيچه‌هاي صاف راست روده‌ي اين ناحيه به عروق آن شده و بدين گونه زمينه را براي ابتلا به هموروئيد فرآهم مي‌كنند. بسته به ميزان فشار وارد شده حين عمل دفع و تعداد دفعات تجربه‌ي يبوست‌هاي سنگين و آزاردهنده، آسيب وارده به عروق ناحيه‌ي مقعد شدت مي‌يابد. با هر بار تكرار شدن اجابت مزاج‌هاي طولاني و سخت، اختلال در عملكرد دريچه انتهايي روده‌ و آسيب عروقي بيشتر و بيماري در فرد پيشرفته‌تر خواهد شد. در نهايت فرد زماني متوجه جراحت كانال مقعد خود خواهد شد كه نشانه‌هايي چون درد و خونريزي ظاهر شود.
بيماري هموروئيد مي‌تواند با علايم و نشانه‌هاي متفاوتي در هر فرد بروز كند. توجه به موقع به نشانه‌ها و پيگيري فوري آن‌ها بهترين راه‌كار درماني اين بيماري است. به دليل آسيب ديدن ناحيه‌ي مقعدي در اين بيماري دور از ذهن نيست كه در ۹۹ درصد موارد كسي جز خود فرد متوجه آن نخواهد شد. اگرچه نمي‌توان اين توقع را از كودكان يا افراد عقب‌مانده داشت ولي در آنان نيز والدين يا اطرافياني هشيار مي‌توانند در آگاهي به موقع از آن مفيد باشند.

علت بروز بواسير يا هموروئيد چيست؟

متأسفانه بيش از نيمي از مردم جهان، خواه مرد يا زن به دليل داشتن رژيم غذايي ناسالم و وجود برخي عادات غذايي غلط زمينه را براي ابتلا به اين بيماري مساعد مي‌كنند. حتي سال‌ها بدون آگاهي از وجود اين اختلال در بدن به شيوه‌ي غلط تغذيه‌اي خود ادامه مي‌دهند و در اغلب موارد تا زمان بروز علايم در ميانسالي متوجه بيماري خود نخواهند شد و در صورت متوجه شدن بيماري نيز به دليل شرم يا هراس از پيگيري آن صرف نظر مي‌كنند. اين مشكل در سفيدپوستاني با سطح اقتصادي بالاتر بيشتر از ساير انسان‌ها ديده شده است.
با وجود مشخص نبودن دليل قطعي بيماري هموروئيد، پر واضح است كه عدم پايبندي به برخي اصول تغذيه‌اي و سبك زندگي نادرست در به وجود آمدن آن بي‌تأثير نيست كه ليستي از آن‌ها عبارت است از:

•  
  • عدم مصرف روزانه‌ي آب به ميزان كافي: كم‌آبي بدن باعث سفت و سخت شدن مدفوع درون روده‌ها خواهد شد به صورتي كه مدفوع سخت به سختي درون روده حركت كرده و در سطح ديواره‌هاي درون كانال مقعد خراش ايجاد مي‌كند.
  • مصرف نوشيدني‌هاي حاوي الكل: الكل باعث ايجاد اختلال در عملكرد دستگاه گوارش مي‌شود.
  • مصرف ناكافي ميوه و سبزيجات: مصرف ناكافي ميوه و سبزيجات و مواد غذايي حاوي فيبر منجر به كاهش سرعت حركت مواد غذايي درون روده‌ها و ايجاد يبوست در فرد مي‌شود.
  • اضافه‌وزن: چاقي و اضافه وزن علاوه بر ايجاد كم تحركي در فرد و كاهش سرعت حركات روده‌اي، فشار بيشتري را بر ناحيه مقعد وارد مي‌كند.
  • فعاليت‌هاي بدني سنگين و نادرست: ورزش‌هاي سنگيني كه به شيوه‌هاي غير اصولي با وارد كردن فشار زياد بر بدن انجام مي‌شود به خروجي دستگاه گوارش و كف لگن آسيب وارد مي‌كند.
  • پرهيز از فعاليت بدني و زندگي ماشيني: كم‌تحركي و عادت به زندگي‌هاي ماشيني فعاليت دستگاه گوارش را كم مي‌كند.
  • باقي ماندن طولاني مدت در وضعيت ايستاده يا نشسته: شغل‌هاي نشسته امروزي مانند كارمندي يا رانندگي در مسافت‌هاي طولاني با تحت فشار قرار دادن مقعد زمينه‌ساز بيماري بواسير هستند.
  • حمل وسايل سنگين و بيشتر از توانايي جسمي فرد: بلند كردن اجسامي با وزني بيش از حد نرمال توان فيزيكي بدن فرد به عضلات كف لگن از جمله كانال مقعد آسيب مي‌رساند.
  • ازدياد فشار شكمي با سرفه‌هاي شديد و مكرر: با سرفه فشار ناحيه‌ي داخل شكم افزايش مي‌يابد و با هر بار تكرار شدن آن عضلات كف لگن نيز تحت‌الشعاع قرار مي‌گيرد.
  • زور زدن هنگام دفع مدفوع: اجابت مزاج با زور عضلات ناحيه‌ي مقعد را بيش از حد كشيده و تحريك مي‌كند.
  • رابطه‌ي جنسي مقعدي: به دليل دريچه‌اي بودن عضلات ناحيه مقعد و بسته بودن آن در مواقع عادي، هنگام نزديكي مقعدي آلت تناسلي با زور و فشار آن را باز مي‌كند، همين فشار عضلات و اعصاب آن را تضعيف و كنترل بر دريچه را كم مي‌كند. تكرار رابطه‌ي جنسي مقعدي ديواره‌ي عروقي اين ناحيه را نيز نازك و تحريك مي‌كند.

البته ناگفته نماند كه ابتلا به برخي اختلالات و بيماري‌هاي زمينه‌اي احتمال ابتلا به هموروئيد را در آينده افزايش خواهد داد كه شامل:

• تجربه‌ي اسهال و يبوست‌ مزمن: ممكن است آسيب در دريچه مقعد هنگام خروج سريع مدفوع در هنگام اسهال با ايجاد اصطحكاك يا خروج كند و به سختي آن حين يبوست با ايجاد فشار به وجود آيد.
• اختلالات كبدي: مشكلات كبدي با ايجاد اختلال در روند طبيعي فعاليت دستگاه گوارش مي‌تواند زمينه‌ساز هموروئيد شود.
• كانسر كولون(سرطان قسمتي از روده بزرگ): سرطاني شدن قسمت‌هايي از روده مانع حركات روده‌اي و ايجاد مشكلاتي در هضم و دفع مدفوع مي‌شود.
• پارگي مقعد هنگام برش عضلات كف لگن در زايمان سخت: در برخي زايمان‌هاي سخت براي كمك به خروج سر نوزاد، نياز به برش‌هاي عمقي‌تر در ناحيه‌ي كف لگن است، بي‌احتياطي حين برش مي‌تواند عضلات ناحيه‌ي مقعد را نيز درگير و به آن آسيب بزند.
• ضعف عصبي عضلاني دريچه مقعدي به علت كهولت سن: ممكن است با بالا رفتن سن كنترل عصبي عضلاني فرد بر ناحيه‌ي مقعد كم شود و كنترل فشار وارد بر آن از توان فرد خارج گردد.
• بارداري: بارداري نه تنها به دليل تغييرات هورموني مؤثر بر دستگاه گوارش و ايجاد يبوست، بلكه به دليل فشار ناشي از بزرگي شكم و رحم باعث تحريك ناحيه‌ي مقعد مي‌شود.
• اختلالات روحي و رواني: مشكلات و بيماري‌هاي روحي مانند افسردگي نه تنها روح بلكه جسم فرد را تحت تأثير كم‌توجهي و آسيب قرار مي‌دهد.
• اعتياد به مواد مخدر: مواد مخدر از جمله ترياك با برهم زدن عملكرد صحيح دستگاه گوارش و ايجاد يبوست فرد را مستعد هموروئيد مي‌كند.
• مصرف برخي داروها: اختلالات گوارشي ناشي از عوارض برخي داروها نيز فرد را در معرض آسيب بواسير قرار مي‌دهد.